Ψυχοσωματικές Ασθένειες: τι πρέπει να γνωρίζετε.

Με τον όρο ψυχοσωματικές ασθένειες εννοούμε τις παθήσεις της γενικής παθολογίας (που αφορούν όλες τις ιατρικές ειδικότητες) οι οποίες οφείλονται εξ ολοκλήρου ή εν μέρη σε ψυχολογικούς παράγοντες συνειδητούς ή ασυνείδητους.

Ποιες ασθένειες είναι ψυχοσωματικές;

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι περισσότερες ασθένειες είναι “ψυχοσωματικές”, δηλαδή εμπλέκουν και την ψυχή και το σώμα. Μια σωματική ασθένεια μπορεί να επηρεάσει την ψυχική μας κατάσταση (να δημιουργήσει άγχος, θλίψη κ.λ.π.) και αντίστροφα, μια ψυχική διαταραχή μπορεί να έχει αντίκτυπο στο σώμα μας (π.χ. ανορεξία, παραμέληση της εμφάνισης κ.λ.π.).

Ωστόσο, σε κάποιες ασθένειες, οι ψυχολογικοί παράγοντες (π.χ. στρες, άγχος) φαίνεται να παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο: μπορούν να επηρεάσουν την αιτιολογία της ασθένειας, να επιδεινώσουν τα συμπτώματα και να επηρεάσουν την πορεία της. Αυτές οι ασθένειες αποκαλούνται ψυχοσωματικές διαταραχές. Για παράδειγμα, η ψωρίαση, το έκζεμα, τα στομαχικά έλκη, η υψηλή πίεση, οι καρδιοπάθειες, το βρογχικό άσθμα και το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι ασθένειες που θεωρείται ότι επηρεάζονται ιδιαίτερα από ψυχολογικούς παράγοντες. Κάποιες φορές, οι ψυχολογικοί παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν επιμέρους σωματικά συμπτώματα χωρίς στην πραγματικότητα να προξενούν μια ασθένεια. Για παράδειγμα, επειδή είμαστε στεναχωρημένοι, αγχωμένοι ή φοβισμένοι, μπορεί να εκδηλώσουμε σωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλο, ναυτία, δύσπνοια, ταχυκαρδία, αρρυθμίες, ζαλάδα, τρέμουλο, εφίδρωση, ξηροστομία, πόνο στην κοιλιά ή στο στήθος, διάρροια, μυϊκούς πόνους κ.λ.π.

Γιατί εμφανίζεται μια ψυχοσωματική ασθένεια;

Η ασθένεια μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Μπορεί να εμφανιστεί σαν αποτέλεσμα κοινωνικών /περιβαλλοντικών παραγόντων ή σαν αποτέλεσμα γενετικών/κληρονομικών αιτιών. Κάποιες οικογένειες έχουν την τάση να καταπνίγουν τα συναισθήματά τους, οπότε κάθε συναίσθημα τείνει τότε να εκφράζεται με σωματικά συμπτώματα. Τα παιδιά μπορεί να υιοθετήσουν αυτή τη συμπεριφορά και να τη διατηρήσουν στην ενήλικη ζωή τους. Επίσης φαίνεται ότι κάποιοι τύποι ανθρώπων είναι πιο επιρρεπείς σε συγκεκριμένες ασθένειες. Για παράδειγμα, άνθρωποι φιλόδοξοι, ανυπόμονοι, που θέτουν υψηλούς στόχους, είναι πιο επιρρεπείς σε καρδιακές προσβολές, ενώ οι ήσυχοι, εσωστρεφείς άνθρωποι που έχουν την τάση να κρύβουν τα συναισθήματα και τους φόβους τους, είναι πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση καρκίνου.

Πότε εκδηλώνεται μια ψυχοσωματική ασθένεια;

Συχνά δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε γιατί η ασθένεια εμφανίζεται κάποια δεδομένη χρονική περίοδο. Ίσως να την πυροδότησε ένας συνδυασμός από τους παράγοντες που αναφέραμε πριν. Το υπερβολικό στρες, μια μετακόμιση, ένα διαζύγιο, κάποιο πένθος, μπορεί να επισπεύσουν την εκδήλωση μιας σωματικής ασθένειας. Επίσης, μια ήδη υπάρχουσα ασθένεια μπορεί να επιδεινωθεί εξαιτίας τέτοιων στρεσογόνων παραγόντων.

Πως αντιμετωπίζονται θεραπευτικά οι ψυχοσωματικές ασθένειες;

Είναι σημαντικό ο ασθενής να αντιμετωπίζεται ως ολότητα, λαμβάνοντας υπόψη και τους ψυχολογικούς και τους κοινωνικούς παράγοντες που μπορεί να έχουν κάποια συμμετοχή στην ασθένεια. Ο γιατρός θα προτείνει την κατάλληλη ιατρική αγωγή και θα επισημάνει τις απαραίτητες προφυλάξεις και τους παράγοντες επικινδυνότητας στον τρόπο ζωής του ατόμου. Επειδή η ψυχολογική πλευρά της νόσου ίσως να μην είναι τόσο προφανής, ο ασθενής μπορεί να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Μέσα από την έκφραση καταπιεσμένων συναισθημάτων και ενδόμυχων σκέψεων, την επεξεργασία τραυματικών εμπειριών και την αναγνώριση της στάσης του στη ζωή, ο ασθενής θα αποκτήσει μεγαλύτερη επίγνωση του εαυτού του και θα κατανοήσει καλύτερα το ψυχολογικό υπόβαθρο της νόσου. Επιπλέον θα λάβει την απαραίτητη ψυχολογική υποστήριξη για να διαχειριστεί την ασθένεια.

Παναγιώτα Δ. Κυπραίου, Ψυχοθεραπεύτρια