Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης Αυτοκτονίας

Η 10η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης της Αυτοκτονίας με απόφαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, προκειμένου να εστιάσει την παγκόσμια προσοχή σε αυτό το φαινόμενο.

Η Διεθνής Ένωση για την Αποτροπή των Αυτοκτονιών επισημαίνει ότι οι άνθρωποι που αφαιρούν την ίδια τους τη ζωή  αντιπροσωπεύουν μια ετερογενή ομάδα, με μοναδικές, πολύπλοκες και πολύπλευρες αιτιώδεις επιρροές που προηγούνται της τελικής τους πράξης. Για παράδειγμα γενετικοί, ψυχολογικοί ή κοινωνικοί παράγοντες μπορούν να συνδυαστούν με εμπειρίες τραυματισμού και απώλειας  οδηγώντας ένα άτομο σε αυτοκτονία.Τα τελευταία έτη σύμφωνα με έρευνες, περισσότεροι από 800.000 θάνατοι οφείλονται σε αυτοκτονία, γεγονός που την τοποθετεί μεταξύ των 20 κορυφαίων αιτιών θανάτου, για ανθρώπους όλων των ηλικιών και δεύτερη μεταξύ νέων, ηλικίας 15-26 ετών.

Σύμφωνα, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ενώ η σχέση μεταξύ αυτοκτονίας και ψυχικών διαταραχών (ιδίως κατάθλιψη και διαταραχές από τη χρήση ουσιών) είναι καλά εδραιωμένη στις χώρες υψηλού εισοδήματος, κάποιες αυτοκτονίες συμβαίνουν παρορμητικά (κυρίως στην εφηβεία), σε στιγμές κρίσης με μείωση της ικανότητας για την αντιμετώπιση ισχυρού στρες που προκαλείται συνήθως από οικονομικά προβλήματα, διάλυση σχέσεων ή χρόνιο πόνο και ασθένεια. Επιπλέον η αυτοκτονική συμπεριφορά εντοπίζεται στα άτομα που υφίστανται συγκρούσεις, καταστροφές, βία, απώλεια, αίσθηση απομόνωσης και διακρίσεις.

Προστατευτικοί παράγοντες και πρακτικές πρόληψης

 Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, υπάρχουν  παράγοντες που μπορούν να μετριάσουν τις επιθετικές παρορμήσεις και τα οδυνηρά συναισθήματα που ένα άτομο βιώνει και να λειτουργήσουν ως προστατευτική ασπίδα απέναντι στην αυτοκτονικότητα. Αυτοί μπορούν να συνοψιστούν στους εξής:

Τον  γάμο/συμβίωση, όπου δίνεται στο άτομο η δυνατότητα να μιλήσει με τον/την σύζυγο/σύντροφο του για τα προβλήματα του και επομένως να μοιραστεί το βάρος των σκέψεων που τον απασχολούν.

Το μορφωτικό επίπεδο, όπου φαίνεται ότι υψηλά επίπεδα εκπαίδευσης είναι πιθανό να μειώσουν τον κίνδυνο της αυτοκτονίας προσδίδοντας στα άτομα καλύτερη αίσθηση αυτοελέγχου και ικανότητα διαχείρισης αγχογόνων καταστάσεων.

Το κοινωνικό δίκτυο, καθώς έχει βρεθεί  ότι η ύπαρξη διαθέσιμων και ικανοποιητικών διαπροσωπικών σχέσεων επηρεάζει σημαντικά την φυσική και ψυχική υγεία του ατόμου. H ύπαρξη μεγάλων κοινωνικών δικτύων εξασφαλίζει στα άτομα θετικές εμπειρίες και κοινωνικούς ρόλους στην κοινότητα που επιφέρουν την κοινωνική επιβράβευση. Επιπλέον, θωρακίζει το άτομο από τις αρνητικές επιδράσεις που ενδέχεται να προκύψουν από καταστάσεις υψηλού στρες.

Ας μην ξεχνάμε ότι η αυτοκτονία είναι ένα σύνθετο ζήτημα και ως εκ τούτου οι προσπάθειες πρόληψης του απαιτούν συντονισμό και συνεργασία μεταξύ πολλών τομέων της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της υγείας, της εκπαίδευσης, της εργασίας, των μέσων ενημέρωσης κα.

Υπάρχει σειρά μέτρων που μπορούν να ληφθούν για να αποφευχθούν οι απόπειρες αυτοκτονίας και η αυτοκτονία. Ενδεικτικά αναφέρονται:

•  Η υπεύθυνη αναφορά των αυτοκτονιών από τα μέσα ενημέρωσης.
•  Η εισαγωγή πολιτικών για το αλκοόλ για τη μείωση της βλάβης από τη χρήση αλκοόλ.
• Η έγκαιρη αναγνώριση, θεραπεία και φροντίδα ατόμων με ψυχικές διαταραχές και διαταραχές χρήσης ουσιών, χρόνιο πόνο και έντονη συναισθηματική δυσφορία.
• Η παρακολούθηση της φροντίδας των ατόμων που επιχείρησαν να αυτοκτονήσουν και η παροχή υπηρεσιών υποστήριξης στην κοινότητα.
• Η ευαισθητοποίηση της κοινότητας.
• Η μείωση του ταμπού και του  στίγματος γύρω από την αυτοκτονικότητα.
• Η ενδυνάμωση των ατόμων που έχουν προχωρήσει σε απόπειρα αυτοκτονίας και την δημιουργία ομάδων αυτοδιαχείρισης και αυτοβοήθειας.
• Η μείωση της πρόσβασης στα μέσα αυτοκτονίας σε άτομα που στο παρελθόν έχουν προχωρήσει σε μια απόπειρα αυτοκτονίας ή σε άτομα που κινδυνεύουν να προχωρήσουν σε αυτήν (π.χ. φυτοφάρμακα, όπλα κα.)
  
  

Τι μπορούμε να κάνουμε για τα οικεία μας πρόσωπα.

Έρευνες έχουν δείξει πως ποσοστό μεγαλύτερο από το 75% των ανθρώπων που αυτοκτόνησαν έκαναν πράγματα, λίγες εβδομάδες ή μήνες πριν το θάνατό τους, που αποσκοπούσαν στο να δείξουν στους άλλους πόσο απελπισμένοι ήταν. Επομένως, οι ξαφνικές αλλαγές ενός οικείου μας, σε συναίσθημα (αίσθημα απελπισίας, ντροπής, αβοηθησίας, αναξιότητας κα.) και  συμπεριφορά (κοινωνική απομόνωση, μειωμένο ενδιαφέρον για το σχολείο, την εργασία, την προσωπική υγιεινή, προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας, δηλώσεις αυτοκτονικής επιθυμίας, τακτοποίηση προσωπικών υποθέσεων, χάρισμα αντικειμένων με συναισθηματική αξία κα.) είναι σημάδια  που υποδηλώνουν ότι αυτός ο άνθρωπός χρειάζεται την βοήθεια μας.

Είναι σημαντικό να ακούσουμε με προσοχή και με μη επικριτική στάση όσα έχει να μας πει ο άνθρωπος που εκφράζει αυτοκτονικό ιδεασμό, ας τον αφήσουμε, λοιπόν να μιλήσει όσο χρειάζεται, για τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα προβλήματα που τον έχουν οδηγήσει ως εδώ. Σε αυτές τις περιπτώσεις αποφεύγουμε τις εύκολες ή γενικές συμβουλές και δείχνουμε συμπόνια και αποδοχή. Μπορούμε να δείξουμε ενδιαφέρον και νοιάξιμο με τη στάση, το βλέμμα και τον τόνο της φωνής μας, με την εξωλεκτική επικοινωνία.

Μιλάμε ανοιχτά για την αυτοκτονία και αν χρειαστεί επικοινωνούμε με ειδικό. Είναι μύθος ότι ¨θα βάλουμε¨ στο μυαλό του ατόμου την σκέψη για αυτοκτονία, η σκέψη είναι ήδη εκεί, η ερώτηση μας με μη επικριτικό και μη σοκαρισμένο τρόπο θα το κάνει να νιώσει ασφαλής και αποδεκτός. Μην ξεχνάμε πώς το να παίρνουμε πάντα στα σοβαρά τα σχόλια ενός ατόμου για αυτοκτονία μπορεί να σώσει μια ζωή.

Στην Ελλάδα, υπάρχει η ‘’Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία’’ με το νούμερο 1018. http://suicide-help.gr/ .  Στην γραμμή εργάζονται ψυχολόγοι και ψυχίατροι.

Η Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία απευθύνεται σε: ανθρώπους που σκέφτονται να αυτοκτονήσουν ή που έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν κατά το παρελθόν, σε ανθρώπους με αυτοκαταστροφική συμπεριφορά και σε ανθρώπους που βιώνουν απώλεια αγαπημένου προσώπου από αυτοκτονία  ή ανησυχούν για κάποιο δικό τους άνθρωπο.Επίσης, όλα τα γενικά  νοσοκομεία έχουν ψυχιατρική υπηρεσία που εφημερεύει. Καλώντας εκεί μπορεί κανείς να μιλήσει με ειδικευμένο γιατρό.