Διαταραχές στην Τρίτη Ηλικία

Συμβατικά σε επίπεδο δημογραφικό και κοινωνικοοικονομικό θεωρείται γερασμένο το άτομο με ηλικία μεγαλύτερη των 65 ετών.

Η αλήθεια όμως σε επίπεδο κλινικό είναι ότι ο προσδιορισμός του ηλικιωμένου χρησιμοποιώντας την αναγραφική του ηλικία δεν φαίνεται να είναι πολύ ακριβής. Κάτω από αυτή την οπτική γωνία υπάρχει ελευθερία κινήσεων να αξιολογήσουμε ιδιαίτερα την βιολειτουργική κατάσταση του κάθε ατόμου.

Φαίνεται λοιπόν περισσότερο ακριβής η ταξινόμηση που χρησιμοποιεί η γηριατρική.

  1. Νέοι 3ης ηλικίας
  2. Μεσήλικες 3ης ηλικίας
  3. Υπέργηροι 3ης ηλικίας

Σύμφωνα με ορισμένους αγγλοσάξονες συγγραφείς η ηλικία μεγαλύτερη των 75 ετών θα ήταν σήμερα η πιο ακριβής για να καθορίσουμε την 3η ηλικία.

Οι συνηθέστερες παθήσεις είναι:

  • οργανικά ψυχοσύνδρομα:

 

  • Η νόσος του Alzheimer
  • Γεροντική άνοια (Senile Dementia).
  • Η νόσος του PICK
  • Το οξύ εγκεφαλικό σύνδρομο
  • Ψυχολογικές διαταραχές επί χωροκατακτητικών επεξεργασιών στον εγκέφαλο
  • Ηπατοπάθειες, Νεφροπάθειες
  • Χρόνια χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων
  • Η νόσος του Parkinson
  • Η γενικότερη σωματική υγεία

Επι πλέον :

  • Τα καταθλιπτικά σύνδρομα
  • Οι παρανοειδείς – ψευδαισθητικές καταστάσεις
  • Οι νευρωτικές εικόνες με κυρίαρχη συμπτωματολογία το άγχος

 

  1. Αίτια και Παράγοντες για τις Ψυχιατρικές Διαταραχές στην «Τρίτη ηλικία»

Συνοψίζοντας τους παράγοντες που θα μπορούσαν να επιδράσουν αιτιοπαθογενετικά στην εμφάνιση ψυχιατρικών διαταραχών στην “Τρίτη ηλικία”, θα μπορούσαμε να τους ταξινομήσουμε σε δύο κατηγορίες.

Α. Παράγοντες που έχουν να κάνουν με το ίδιο το άτομο

  •  προϋπάρχουσες ψυχιατρικές διαταραχές
  •  οργανικές αλλοιώσεις του εγκεφάλου
  •  συχνές σωματικές ασθένειες ή χρόνια νοσήματα
  • χρόνια χρήση διαφόρων φαρμάκων που μπορούν να οδηγήσουν σε ψυχιατρική συμπτωματολογία
  • αναζωπύρωση παλαιών ασθενειών.

Β. Παράγοντες που έχουν να κάνουν με το κοινωνικό περιβάλλον

  •  σε μια κοινωνία που τη χαρακτηρίζουν η απόδοση και ο καταναλωτισμός, ο αδύναμος και μη αποδοτικός είναι λιγότερο αποδεκτός
  •  ο ρόλος των ηλικιωμένων είναι προκαθορισμένος και οφείλουν να προσαρμοσθούν σ’ αυτόν
  •  η συνταξιοδότηση είναι γενικά καλύτερα ανεκτή, ενώ η απώλεια του/της συντρόφου οδηγεί συχνά σε καταθλιπτικές καταστάσεις.
  •  οι συνθήκες διαβίωσης της εποχής δεν αφήνουν περιθώρια ελεύθερης κίνησης των ηλικιωμένων
  •  η χρόνια μοναξιά μπορεί να οδηγήσει και αυτή σε ψυχιατρικά προβλήματα. Στις περιπτώσεις αυτές η εισαγωγή σε ένα ίδρυμα μπορεί να λειτουργήσει και θεραπευτικά. Με την προϋπόθεση βέβαια, ότι θα πρόκειται για ένα ίδρυμα στο οποίο ο ηλικιωμένος θα μπορεί να αναπτύξει κάποιες δραστηριότητες και να επικοινωνήσει με άλλους ομοίους του.
  •  τα διάφορα ιδρύματα όμως, είναι στην πλειοψηφία τους ανεπιθύμητα και από τους ίδιους μια και για τη ψυχική υγεία δεν φθάνει μόνο η σωματική φροντίδα αλλά και η διατήρηση οποιασδήποτε μορφής αυτόνομης δραστηριότητας ή δημιουργικής απασχόλησης.
  •  στις περισσότερες περιπτώσεις, στο ίδρυμα, χάνει ακόμη και την πολυτέλεια της μοναξιάς του, με το να γίνει ένας από τους πολλούς ανώνυμους ενοίκους του.

 

  1. Ταξινόμηση ψυχιατρικών διαταραχών

Α. Επίδραση της ηλικίας σε ήδη υπάρχουσες ψυχιατρικές διαταραχές.
Β. Πρωτοεμφανιζόμενες ψυχιατρικές διαταραχές σε μεγάλες ηλικίες.

Α. Επίδραση της ηλικίας σε ήδη υπάρχουσες ψυχιατρικές διαταραχές

•    Οι νευρωτικές διαταραχές

Εμφανίζονται στη 2η – 3η δεκαετία της ζωής και κάποιες μορφές στην 4η μέχρι 5η με εκλυτικούς παράγοντες γεγονότα ή βιώματα στις αντίστοιχες φάσεις. Οι νευρωτικές διαταραχές, ίσως και λόγω της σχέσης τους με εκλυτικούς περιστασιακούς παράγοντες, μειώνονται συνήθως σε ένταση σε μεγαλύτερες ηλικίες. Γίνονται περισσότερο ανεκτές και με λιγότερη σπουδαιότητα για το άτομο που, κατά κάποιο τρόπο, έχει μάθει να ζει με αυτές. Συχνά μάλιστα “ξεχνιούνται” σε βαθμό που να μπορούν να θεωρηθούν σαν ιαθείσες.

•    Οι διαταραχές της προσωπικότητας

Με προϋπόθεση ένα σχετικά σταθερό περιβάλλον, χάνουν με το χρόνο σε ένταση, χρώμα και δραματοποίηση των χαρακτηριστικών τους.

Σε πολλές όμως περιπτώσεις, τα άτομα αυτά γίνονται ιδιαίτερα προβληματικά, όταν λόγω της εγκεφαλικής ατροφίας και της συνεπακόλουθης εξασθένισης του ανασταλτικού ελέγχου της λογικής οδηγούνται σε μία, χωρίς όρια, έκφραση της ψυχοπαθολογίας τους. Σε αυτήν την περίπτωση γίνονται βασανιστικά για το περιβάλλον τους.

•    Οι συναισθηματικές ψυχώσεις

Εμφανίζουν με το πέρασμα του χρόνου μια, φαινομενικά, ηπιότερη συμπτωματολογία, τουλάχιστον όσον αφορά την ένταση των συμπτωμάτων. Οι καταθλιπτικές φάσεις είναι λιγότερο δραματικές, διαρκούν όμως περισσότερο και είναι πιο ανθεκτικές στην φαρμακευτική τους αντιμετώπιση. Συνήθως παρατηρούμε μια αλλαγή της ψυχοπαθολογικής εικόνας με “σωματοποίηση” της συμπτωματολογίας και “υποχονδριακό” ιδεασμό. Οι καταθλιπτικές σκέψεις αποκτούν αυξημένο παρανοϊκό περιεχόμενο, ιδιαίτερα συχνά σε μοναχικά άτομα.

Οι αυτοκτονικές πράξεις εμφανίζονται αυξημένες σε σχέση με το μέσο όρο των άλλων πληθυσμιακών ομάδων.

Οι διπολικές διαταραχές (μανιοκατάθλιψη) εμφανίζουν μια ανάλογη εξέλιξη. Σε μεγάλες ηλικίες, οι μανιακές φάσεις εμφανίζουν εντονότερη συγχυτική συμπτωματολογία και υπερκινητικότητα.

•    Οι ψυχωτικές διαταραχές σχιζοφρενικού τύπου

Σχιζοφρένεια σαν ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από έντονη αλλοίωση της εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητας, στην οποία το άτομο απαντά με τρόπους που βλάπτουν τη ζωή του. Αυτή η αλλοίωση ή παραμόρφωση της πραγματικότητας – ο ψυχωτικός πυρήνας της αρρώστιας – παρουσιάζεται με διαταραχές – συμπτώματα στην αντίληψη, στη σκέψη, στο συναίσθημα, στην ομιλία και στην ψυχοκινητικότητα.

Οι παράγοντες συνδέονται με την τελική εξέλιξη μιας σχιζοφρενικής διαταραχής έχουν σχέση με

  • τη δομή της προσωπικότητας,
  • το κοινωνικό περιβάλλον,
  • τη γενικότερη σωματική υγεία

Ιδιαίτερα οι δύο τελευταίοι θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό και την εικόνα της νόσου στους ηλικιωμένους ασθενείς.

Τέλος, σε αντίθεση με τις αρχικές υποθέσεις ότι οι σχιζοφρένειες οδηγούν σε πρώιμη άνοια, σήμερα είναι γνωστό ότι οι σχιζοφρενείς δεν εμφανίζουν συχνότερα ανοϊκές διαταραχές απ’ ότι ο γενικότερος πληθυσμός, μια και δεν πρέπει να συγχέεται η άνοια με το σχιζοφρενικό υπολειμματικό σύνδρομο.

Β. Πρωτοεμφανιζόμενες ψυχικές διαταραχές σε μεγάλη ηλικία

•    τα οργανικά ψυχοσύνδρομα
•    τα καταθλιπτικά σύνδρομα
•    τις παρανοειδείς – ψευδαισθητικές καταστάσεις
•    τις νευρωτικές εικόνες με κυρίαρχη συμπτωματολογία το άγχος.

Τα οργανικά ψυχοσύνδρομα

Πρόκειται για διαταραχές των ψυχικών λειτουργιών που οφείλονται σε αλλοιώσεις της εγκεφαλικής ουσίας. Οι συνηθέστερες αιτίες οργανικών ψυχοσυνδρόμων σε μεγάλες ηλικίες είναι αυτές που οδηγούν σε σταδιακή εκφύλιση του εγκεφαλικού κυττάρου, είτε λόγω γήρατος, είτε λόγω αγγειακών διαταραχών, μεταβολικών νόσων ή χρόνιας χρήσης τοξικών ουσιών. Το μεγαλύτερο μέρος των οργανικών ψυχοσυνδρόμων στις μεγάλες ηλικίες καλύπτουν διάφορες μορφές άνοιας με κυριότερο εκπρόσωπό τους την άνοια τύπου Alzheimer.

1.      Η νόσος του Alzheimer

Η νόσος Αlzheimer είναι μια προοδευτική νευροεκφυλιστική νόσος και η πιο συχνή μορφή άνοιας. Ονομάστηκε έτσι προς τιμή του γερμανού νευρολόγου Alois Alzheimer, που πριν από εκατό περίπου χρόνια παρατήρησε χαρακτηριστικές αλλοιώσεις στον εγκέφαλο μιας ασθενούς που πέθανε από τη νόσο αυτή.

Αιτιολογία

Σαν κυριότεροι παράγοντες που συμμετέχουν στην εμφάνιση της νόσου θεωρούνται:

α. η κληρονομικότητα, με την έννοια της αυξημένης πιθανότητας εμφάνισης της νόσου, όταν νοσεί κάποιος πρώτου βαθμού συγγενής.

β. πιθανή γονιδιακή βλάβη που σχετίζεται με τα χρωμοσώματα 21, 19, 14. Έχουν απομονωθεί επίσης γονίδια φορείς της νόσου χωρίς όμως να σημαίνει ότι ο φέρων τα γονίδια θα νοσήσει (υπολειπόμενο γονίδιο).

γ. Η μείωση της δραστηριότητας της ακετυλοχολινεστεράσης, βασικού ενζύμου για τη σύνθεση της χολινεστεράσης, με αποτέλεσμα την απενεργοποίηση των αντίστοιχων κυττάρων.

δ. Πιθανή ιογενής λοίμωξη από ιό βραδείας δράσεως.

ε. Τοξική βλάβη των κυττάρων από ουσίες όπως ο μόλυβδος. στ. Πιθανός αυτοάνοσος μηχανισμός.

ζ. Η εναπόθεση β-αμυλοειδούς πρωτεΐνης σε μορφή πλακών στο Κ.Ν.Σ. και βέβαια η συμμετοχή διαφόρων προδιαθεσικών παραγόντων όπως:

  • η μεγάλη ηλικία
  • το φύλο (οι γυναίκες νοσούν 13% περισσότερο από τους άνδρες)
  • η μείωση διαφόρων αντιοξειδωτικών παραγόντων στον οργανισμό
  • κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, νόσοι του κυκλοφορικού, αρτηριακή υπέρταση κ.ά.

Παράγοντες κινδύνου

•    Ηλικία
Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου είναι η προχωρημένη ηλικία, καθώς οι περισσότεροι που πάσχουν από την νόσο είναι ηλικίας άνω των 65 ετών, ενώ η νόσος είναι σπάνια σε άτομα ηλικίας κάτω των 50 ετών. Όσο αυξάνεται η ηλικία αυξάνεται και ο κίνδυνος εκδήλωσης της νόσου. Ο αριθμός των ατόμων που πάσχουν από τη νόσο διπλασιάζεται για κάθε πέντε έτη μετά τα 65, ενώ το 50% σχεδόν των ηλικιωμένων πάνω από την ηλικία των 85 ετών πάσχουν από τη νόσο.

•    Σακχαρώδης διαβήτης
Ο σακχαρώδης διαβήτης σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Alzheimer είτε γιατί προκαλεί βλάβες στα αγγεία του εγκεφάλου, επιτείνοντας έτσι τα συμπτώματα της νόσου Alzheimer που εμφανίζονται πιο νωρίς λόγω των αγγειακών βλαβών που έχουν ήδη προκληθεί στον εγκέφαλο, είτε γιατί υπάρχει κάποια άγνωστη μέχρι στιγμής αιτιολογική σύνθεση της νόσου Alzheimer με ελαττωμένα επίπεδα ινσουλίνης. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις ότι η νόσος Alzheimer αποτελεί ένα είδος διαβήτη (διαβήτης τύπου 3).

Παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου

  • η υπέρταση,
  • η αυξημένη χοληστερίνη,
  • η παχυσαρκία
  • κάπνισμα πιστεύεται ότι μπορεί να αυξήσουν το κίνδυνο εμφάνισης άνοιας με τη δημιουργία αθηροσκλήρωσης και διαταραχή της αιματικής ροής, αλλά και να προκαλέσουν τη νευροεκφύλιση που χαρακτηρίζει τη νόσο Alzheimer

Συμπτωματολογία – Κλινική Εικόνα

Η πιο σημαντική κατηγορία συμπτωμάτων που εμφανίζονται στη νόσο Alzheimer είναι τα νευροψυχιατρικά και συμπεριφορικά συμπτώματα, τα οποία αποτελούν μια ξεχωριστή κλινική οντότητα. Αυτά συμβαίνουν περίπου στο 80% των ασθενών και  εμφανίζονται σε διάφορα στάδια κατά τη διάρκεια της νόσου. Οι διαταραχές του συναισθήματος παρατηρούνται κυρίως στα αρχικά στάδια, ενώ οι ψυχωσικές και οι διεγερτικές διαταραχές παρατηρούνται στα άτομα με μέτρια μορφή της νόσου.

Τα κυριότερα από τα συμπτώματα είναι τα εξής:

  • Κατάθλιψη. Η συχνότητα της κατάθλιψης σε ασθενείς με νόσο Alzheimer  κυμαίνεται μεταξύ 20 και 40%. Ο ασθενής εμφανίζει μειωμένη διάθεση, έλλειψη ενέργειας και εμφανή απώλεια ενδιαφέροντος και χαράς για τις διάφορες δραστηριότητες.

 

  • Σταδιακή έκπτωση της πρόσφατης – βραχύχρονης μνήμης που εξελίσσεται σε γενικότερη διαταραχή της μνήμης

 

  • Ψυχωτικές διαταραχές. Εμφανίζονται στο 70% των περιπτώσεων και είναι συνήθως παρανοϊκού χαρακτήρα έκπτωση της κρίσης, αδυναμία έκφρασης σύνθετων λογισμών, αφασικές, απραξικές ή και αγνωσιακές διαταραχές.

 

  • Άγχος. Οι ασθενείς παρουσιάζουν άγχος για προβλήματα, τα οποία δεν τους απασχολούσαν προηγούμενα

 

  • Διαταραχές του προσανατολισμού στο χώρο, το χρόνο και τον ίδιο του τον εαυτό.

 

  • Διαταραχές ύπνου. Η συχνότητά των διαταραχών ύπνου αυξάνεται με την εξέλιξη της νόσου

 

  • Συναισθηματική αστάθεια, ευσυγκινησία ή και εκρήξεις επιθετικότητας ή ακόμη απάθεια, αδιαφορία ή καχυποψία μέχρι παρανοϊκού βαθμού

 

  • Επιθετικότητα. Η επιθετική συμπεριφορά εκδηλώνεται είτε λεκτικά είτε με έργα. Είναι ένα σύμπτωμα το οποίο εμφανίζεται στην μέτριας μορφής νόσο Alzheimer.

 

  • Η ψυχωσική συμπτωματολογία με παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες, κυρίως διωκτικού περιεχομένου

 

  • Ακράτεια, φυγές και πλανήσεις.

Διάγνωση-ΙατρικέςΕξετάσεις

Η διάγνωση της άνοιας δεν είναι δύσκολη. Η επιβεβαίωση όμως της νόσου Alzheimer μπορεί να γίνει μόνο με ιστολογική εξέταση του εγκεφάλου του ασθενούς μετά θάνατον.

Η κλινική εξέταση παραμένει το βασικό κριτήριο προσδιορισμού της διαταραχής και περιλαμβάνει διάφορα ερωτηματολόγια προς καθορισμό του σταδίου.

Νευροψυχολογικός έλεγχος, ο οποίος είναι απαραίτητος για την εξέταση της μνήμης αλλά και άλλων νοητικών λειτουργιών όπως είναι η προσοχή, η μάθηση, η ανάκληση η γλώσσα και οι οπτικοχωρικές ικανότητες.

Εξετάσεις αίματος: Ελέγχονται η ομοκυστεΐνη, η βιταμίνη Β12, η θυρεοειδική λειτουργία, τα γονίδια που αναφέρθηκαν παραπάνω αλλά και άλλοι παράγοντες που μπορεί να σχετίζονται με τη λειτουργία της μνήμης.

Νευροαπεικονιστικές εξετάσεις

  • Αξονική τομογραφία (CT) και
  • Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου (MRI), όπου μπορεί να απεικονιστεί εγκεφαλική και φλοιική ατροφία και ειδικότερα η ατροφία του ιππόκαμπου, της περιοχής του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τη μνήμη.
  • Εγκεφαλογράφημα.
  • Ακόμη μπορεί να προχωρήσει κανείς σε γενετικό έλεγχο, προσδιορισμό παθολογικών πρωτεϊνών και αμυλοειδών ή και σε εξέταση Ε.Ν.Υ. Έχει αποδειχθεί ότι η τιμή του β-αμυλοειδούς στο ΕΝΥ είναι μειωμένη και της τ-πρωτεΐνης αυξημένη σε ασθενείς με νόσο Alzheimer.

Θεραπεία

Δεν υπάρχει θεραπεία για τη νόσο του Alzheimer. Παρόλα αυτά υπάρχουν φαρμακευτικές και μη φαρμακευτικές μέθοδοι που μάλλον επιβραδύνουν την εξέλιξή της.

Μη φαρμακευτικές μέθοδοι

Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται μη φαρμακευτικές μέθοδοι, κυρίως σε ασθενείς που βρίσκονται στο αρχικό ή μέσο στάδιο της νόσου και εφαρμόζονται σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή. Κύριος στόχος των μη φαρμακευτικών θεραπειών είναι η κινητοποίηση του ασθενούς, η ενίσχυση της καθημερινής λειτουργικότητάς του και η βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο του ιδίου όσο και των περιθαλπόντων. Στις θεραπείες αυτές περιλαμβάνονται:

  1. η ψυχοθεραπεία

 

  1. η γνωστική παρέμβαση

 

  1. η τροποποίηση της συμπεριφοράς

 

  1. η πρόκληση ευχάριστων αναμνήσεων

 

  1. η λογοθεραπεία

 

  1. η εργοθεραπεία

 

  1. η μουσικοθεραπεία

 

  1. η σωματική άσκηση

Φαρμακευτικά χορηγούνται

•    Μια κατηγορία φαρμακευτικών ουσιών η οποία χρησιμοποιείται ευρέως στη θεραπεία της νόσου          Alzheimer είναι οι αναστολείς των χολινεστερασών αναστολείς της χολιστεράσης

•    παράγοντες απελευθέρωσης ακετυλοχολίνης

•    ουσίες πρόδρομες της ακετυλοχολίνης.

•    χορήγηση βιταμινών

•    χορήγηση αντιοξειδωτικών ουσιών

Βασικό όμως ρόλο φαίνεται να αποτελεί η ψυχοκοινωνική φροντίδα και η συνεχής προσπάθεια διατήρησης των όποιων ικανοτήτων εξακολουθεί να διαθέτει ο ασθενής.

Επιπλοκές

Οι επιπλοκές εμφανίζονται στο ΙΙI στάδιο της νόσου όπου χάνουν σταδιακά την ικανότητα να φροντίζουν τους εαυτούς τους. Αυτό τους καθιστά πιο επιρρεπείς σε ατυχήματα και τα προβλήματα υγείας:

Η κυριότερη επιπλοκή, που επηρεάζει τόσο τον ίδιο τον ασθενή όσο και το περιβάλλον του, είναι η κοινωνική απόσυρση. Ο ασθενής σε προχωρημένα στάδια της νόσου, δεν αναγνωρίζει τα οικεία του πρόσωπα και το σπίτι του, και θέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο. Υπάρχει συχνά αδυναμία στη σίτιση (δυσκολία στην κατάποση)

•    Πνευμονία – αυτό αποτελεί σημαντικό κίνδυνο όταν οι ασθενείς αρχίσουν να χάνουν την ικανότητά τους να καταπιούν σωστά. Τρόφιμα και ποτά πηγαίνουν συχνά σε λάθος δρόμο – εισρρόφηση – με τον  κίνδυνο της πνευμονίας.

•    Ουρολοίμωξη – όταν ο ασθενής έχει ακράτεια μπορεί να είναι αναγκαίο να τεθεί ένας καθετήρας ουροδόχου κύστεως. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος. Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος μπορεί να γίνουν πολύ σοβαρές και απειλητικές για τη ζωή.

•    Τραυματισμοί – αποπροσανατολισμός και η περιπλάνηση είναι κοινά συμπτώματα της νόσου του Alzheimer. Οι ασθενείς είναι πολύ πιο πιθανό να πέσουν και έτσι να έχουμε κάταγμα των οστών ή έναν τραυματισμό στο κεφάλι. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος αν έχουν προβλήματα ύπνου. Μπορεί να σηκωθούν μέσα στη νύχτα και να περιπλανηθούν ενώ άλλοι είναι κοιμισμένοι.

Πρόληψη

Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε πως μπορούμε να προλάβουμε ή να αναστείλουμε την εμφάνιση της νόσου Alzheimer.

Ωστόσο, από διάφορες έρευνες προκύπτει ότι ορισμένοι παράγοντες ίσως περιορίζουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, όπως:

Η διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης, δηλαδή:

•    η συστηματική, έστω και ήπια, άσκηση (απλό βάδισμα, γυμναστική, κολύμπι ή οποιοδήποτε άλλη μορφή άσκησης)

•    ο περιορισμός των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου (αρτηριακή υπέρταση, αυξημένη χοληστερίνη και παχυσαρκία) μειώνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης νόσου του Alzheimer.

•    η διατροφή και ειδικά η μεσογειακή διατροφή, η οποία είναι πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και ελαιόλαδο δρα προστατευτικά, καθώς άτομα που ακολουθούν μεσογειακή διατροφή παρουσιάζουν 68% λιγότερες πιθανότητες εμφάνισης της νόσου συγκριτικά με άτομα που δεν ακολουθούν το μεσογειακό πρότυπο διατροφής.

Γενικά, οι τροφές που πρέπει να προτιμούνται είναι:
•    Τροφές πλούσιες σε ω-3 λιπαρά οξέα (ψάρια, όπως σαρδέλες, σολομός, σκουμπρί, τόνος, μπακαλιάρος).
•    Φρούτα, λαχανικά.
•    Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C (φρούτα, λαχανικά) και βιταμίνη Ε (φυτικά έλαια, όσπρια, ξηροί καρποί).

Πρόγνωση

Η πρόγνωση της νόσου εξαρτάται από τη χρονική ταχύτητα επιβάρυνσης της κλινικής εικόνας. Για το λόγο αυτό έχουν περιγραφεί επτά στάδια της νόσου με διαφορετικά βασικά χαρακτηριστικά για κάθε ένα από αυτά. Τα στάδια αυτά είναι:

Στάδιο 1: χωρίς διαταραχές ανωτέρων λειτουργιών και χωρίς υποκειμενικές αιτιάσεις.

Στάδιο 2: υποκειμενικές αιτιάσεις για διαταραχή της μνήμης χωρίς αντικειμενικές ενδείξεις κατά την κλινική εξέταση.

Στάδιο 3: ήπια νοητική ανεπάρκεια, εμφάνιση άρνησης, αντικειμενικές ενδείξεις μόνο σε συστηματική κλινική συνέντευξη.

Στάδιο 4: μέτρια νοητική ανεπάρκεια, αδυναμία για σύνθετες εργασίες, άμβλωση συναισθήματος, η άρνηση γίνεται βασικός μηχανισμός άμυνας.

Στάδιο 5: αρχή άνοιας, ο ασθενής δεν μπορεί να επιζήσει χωρίς βοήθεια και κατά τη συνέντευξη δεν μπορεί να ανακαλέσει βασικά στοιχεία.

Στάδιο 6: μέτρια άνοια, χρειάζεται συνεχή φροντίδα στην καθημερινή ζωή, εμφάνιση ακράτειας, διαταραχές συναισθήματος και χαρακτήρα, άσκοπες τάσεις φυγής.

Στάδιο 7: βαρεία άνοια, απώλεια κάθε λεκτικής δραστηριότητας και βασικών ψυχοκινητικών λειτουργιών σαν να μη μπορεί το μυαλό να συνδυασθεί με τη σωματική κινητικότητα.

2.      Γεροντική άνοια (Senile Dementia)

Οφείλεται σε μια γενικευμένη εγκεφαλική ατροφία η οποία δημιουργείται εξελικτικά και γίνεται εμφανής μετά το 65ο έτος της ηλικίας. Η έκπτωση των ψυχικών διαταραχών είναι σταδιακή και προοδευτική, χωρίς οξείες φάσεις. Χαρακτηριστική είναι η πρώιμη εξασθένιση της πρόσφατης μνήμης που συχνά αποτελεί και το πρώτο σύμπτωμα της νόσου. Η ψυχική συμπτωματολογία συνοδεύεται συχνά και από ελαφρές διαταραχές του νευρικού συστήματος όπως εξωπυραμιδικός τρόμος, στοματικοί αυτοματισμοί, ανωμαλίες του μυϊκού τόνου κλπ. Η αξονική τομογραφία έχει γίνει το βασικότερο διαγνωστικό μέσο και χαρακτηρίζεται από στοιχεία εσωτερικού και εξωτερικού υδροκέφαλου και γενικότερα σημεία εγκεφαλικής ατροφίας.

3.      Η νόσος του PICK

Τη συναντάμε σε διπλάσια συχνότητα στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες. Εμφανίζεται σε μικρότερη ηλικία από την προγεροντική άνοια και με βαρύτερη συμπτωματολογία Η κατάσταση αυτή οδηγεί γρηγορότερα από τις άλλες μορφές άνοιας στην πλήρη αποδιοργάνωση της προσωπικότητας. Το προσδόκιμο επιβίωσης κυμαίνεται μεταξύ 2-8 ετών. Η ατροφία του εγκεφάλου είναι περιγεγραμμένη στους κροταφικούς και μετωπιαίους λοβούς και πιο σπάνια στην ινιακή περιοχή ή τους πυρήνες και το στέλεχος.

4.      Το οξύ εγκεφαλικό σύνδρομο

Εμφανίζεται σαν επιπλοκή σε χειρουργικές επεμβάσεις, συνήθως ηλικιωμένων ατόμων ή μετά από τοκετό. Πιθανόν οφείλεται σε διαταραχές των ηλεκτρολυτών. Η εκδήλωσή του μπορεί να είναι αιφνίδια ή να προηγούνται ορισμένα πρόδρομα συμπτώματα όπως αϋπνία, υπερκινητικότητα, δυσφορική διάθεση κλπ. Ακολουθεί η εμφάνιση ψυχωτικής συμπτωματολογίας με παραλήρημα, ψευδαισθήσεις κ.ά. Έχει ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης, τόσο με νευροληπτικά φάρμακα όσο και με διόρθωση των ηλεκτρολυτικών ή άλλων μεταβολικών διαταραχών, λόγω του κινδύνου για τη ζωή του ασθενή.

5.      Ψυχολογικές διαταραχές επί χωροκατακτητικών επεξεργασιών στον εγκέφαλο

Η ανάπτυξη χωροκατακτητικών επεξεργασιών στον εγκέφαλο συνοδεύεται συχνά και από ψυχικές διαταραχές που δεν είναι καθορισμένες από την τοπογραφία του όγκου. Σε περίπτωση συνύπαρξης νευρολογικής διαταραχής η διάγνωση είναι ευχερής. Ιδιαίτερη προσοχή, όμως, χρειάζεται σε περίπτωση ύπαρξης μόνο ψυχικών διαταραχών που πολύ συχνά οφείλονται σε τέτοιου είδους εξεργασίες. Η μη έγκαιρη διάγνωση μπορεί σ’ αυτές τις περιπτώσεις να αποβεί μοιραία για τον ασθενή. Οι όγκοι του εγκεφάλου χωρίς νευρολογική συμπτωματολογία προκαλούν συνήθως καταθλιπτικές ψυχιατρικές εικόνες. Ακόμα, μπορούν να εμφανισθούν βραδυψυχισμός, απρόσφορο συναίσθημα, έκπτωση νοητικών λειτουργιών κ.ά.

6.      Ηπατοπάθειες, Νεφροπάθειες

Προκαλούν συχνά ψυχική συμπτωματολογία λόγω των μεταβολικών διαταραχών που συνοδεύουν τα προχωρημένα στάδια της νόσου. Η ηπατική εγκεφαλοπάθεια προκαλεί συγχυτικά επεισόδια, πτερυγισμό των χειρών και κώμα Οι πορφυρίες προκαλούν σχιζοφρενικόμορφες ψυχωτικές διαταραχές που συνοδεύονται από κοιλιακά άλγη και πολυνευρίτιδα Επίσης, σε ασθενείς που υποβάλλονται σε συχνή εξωνεφρική κάθαρση παρατηρούνται συχνά διάφορες ψυχικές διαταραχές.

7.      Χρόνια χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων

Ένας μεγάλος αριθμός φαρμακευτικών σκευασμάτων που χρησιμοποιούνται χρόνια από τα ηλικιωμένα άτομα μπορούν να προκαλέσουν διάφορες ψυχιατρικές κλινικές εικόνες.

Μερικά από αυτά είναι:

•         τα σκευάσματα που περιέχουν κορτικοστεροειδή (ευφορικές καταστάσεις με ψυχωσικά στοιχεία, κατάθλιψη),

•         σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της νόσου του Parkinson (συγχυτική διέγερση, παρανοϊκές καταστάσεις, κατάθλιψη ανησυχία, άγχος, αϋπνίες),

•         ορισμένα αντιϋπερτασικά, ιδιαίτερα τα περιέχοντα ρεζερπίνη (κατάθλιψη, απώλεια ενδιαφερόντων, ψυχοσωματική διέγερση, διαταραχές του ύπνου, τάσεις αυτοκτονίας),

•         αναλγητικά, ιδιαίτερα τα σύνθετα σκευάσματα που περιέχουν αναλγητικό ηρεμιστικό και καφεΐνη, που προκαλούν εθισμό και επιτείνουν το άγχος (παράδοξη δράση),

•         καρδιοτονωτικά (π.χ. Digitalis) που στην περίπτωση υπερδοσολογίας, παράλληλα με τις καρδιαγγειακές ανωμαλίες, προκαλούν ναυτία, κεφαλαλγίες, δυσφορία, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, σύγχυση κλπ

•         ψυχοφάρμακα, τα οποία θέλουν ιδιαίτερη προσοχή στη δοσολογία τους λόγω των ανεπιθύμητων ενεργειών.

Τέτοια ψυχοφάρμακα είναι:

α. ηρεμιστικά – υπνωτικά, που προκαλούν εθισμό με αποτέλεσμα στερητικά συμπτώματα κατά τη διακοπή τους. Συχνά εμφανίζουν επίσης τη λεγόμενη “παράδοξη δράση” προκαλώντας αντί ηρεμίας και ύπνου, εσωτερική ανησυχία και αϋπνίες.

β. νευροληπτικά, που προκαλούν μείωση της βούλησης, κατάθλιψη, συγχυτικές ή και ψυχωτικές καταστάσεις.

γ. αντικαταθλιπτικά, που προκαλούν συγχυτικές καταστάσεις, ψυχοκινητική διέγερση ή καταστολή κ.ά.
Γενικά, οποιαδήποτε φαρμακευτικά σκευάσματα θα πρέπει να χορηγούνται με ιδιαίτερη προσοχή στα ηλικιωμένα άτομα και πάντα με συνεχή έλεγχο της δράσης τους σ’ αυτά. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να υπάρχει συνεργασία με τους συγγενείς ή φροντιστές των ατόμων αυτών.

Το σύνδρομο της σεροτονίνης

Εμφανίζεται μετά ταυτόχρονη χρήση δύο ή και περισσοτέρων φαρμάκων που ενισχύουν τη δραστηριότητα της σεροτονίνης στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Συμπτωματολογία

•    νοητικές ή συμπεριφεριολογικές αλλαγές (αποπροσανατολισμός, σύγχυση, διέγερση)
•    δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος (διάρροια, τρεμούλα, πυρετό, έμετο)
•    νευρομυικές ανωμαλίες ( αταξία, μυϊκός κλόνος τρόμος).

Η συμπτωματολογία αυτή διαφέρει από τις συνήθεις παρενέργειες ως προς την εμφάνιση κατά ομάδες, την διάρκεια και την σοβαρότητα, με αποτέλεσμα να γίνεται αναγκαία η μείωση ή η διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής.

8.      Η νόσος του Parkinson

Λόγω της εκφυλιστικής φύσεως της νόσου, μπορεί αυτή να συνδυάζεται με σχετική διαταραχή διαφόρων ψυχικών διαταραχών, την οποία ενισχύει και η χρόνια φαρμακευτική αγωγή με διάφορα σκευάσματα που επηρεάζουν τον ψυχισμό των ασθενών. Συχνότερα παρατηρούμε έναν βραδυψυχισμό και μία καταθλιπτική διάθεση.

Η διαφορική διάγνωση θα πρέπει να γίνει από τις ανοϊκές καταστάσεις και την υποστροφική μελαγχολία.

9.      Η γενικότερη σωματική υγεία

Ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους, η ψυχολογική υγεία είναι δυνατό να επηρεασθεί από πλήθος σωματικών παθήσεων, που μπορούν να οδηγήσουν σε συγχυτικές καταστάσεις, οι οποίες καλυτερεύουν με την αποκατάσταση της σωματικής λειτουργικότητας. Σαν παραδείγματα αναφέρουμε εμπύρετα νοσήματα, καρδιακή ανεπάρκεια, αυξομειώσεις της αρτηριακής πίεσης, και διάρροια.

Χρόνιες πνευμονοπάθειες ακόμα μπορούν να προκαλέσουν άλλοτε άλλης έκτασης συγχυτική διαταραχή και η έντονη σωματική αδυναμία να οδηγήσει σε καταθλιπτική διάθεση. Για το λόγο αυτό και ιδιαίτερα σε ηλικιωμένα άτομα, ποτέ δεν πρέπει να αγνοείται η γενικότερη σωματική κατάσταση ακόμη και στις πιο εξεζητημένες και χαρακτηριστικές ψυχιατρικές εικόνες.

πηγή :  www.healthtimes.gr